Immunotherapie: een doorbraak in de behandeling van kanker

Prof. Dr. Em. Thierry Boon en Prof. Dr. Antoni Ribas hebben de titel van Doctor Honoris Causa gekregen van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en het UZ Brussel voor hun baanbrekend onderzoek in het domein van de immunotherapie voor de behandeling van kanker.

« In 2014 werd ik gediagnosticeerd met een uitgezaaid melanoom.  Na een aantal ineffectieve behandelingen had ik het geluk immunotherapie te kunnen krijgen. Het was echt een emotionele rollercoaster, het was vaak erg moeilijk voor mij om positief te blijven. En toch was het één van de meest verrijkende periodes van mijn leven. Ik was me erg bewust van alle mensen om me heen en hoe belangrijk ze waren voor mij. Nu leef ik mijn leven alsof er niets gebeurd is, misschien zelfs nog beter als voordien. Ik besef hoe belangrijk de kleine dingen in het leven zijn." vertelt Kathleen, 54.

Zes jaar geleden getuigde Kathleen samen met vier andere patiënten nadat ze de strijd tegen melanoma hadden gewonnen. Zonder immunotherapie zouden ze hier vandaag niet zijn om te getuigen. Nu vertellen zij het verhaal van hun gevecht tegen de kanker en hun ervaring met de behandeling die zij kregen.

Immunotherapie: de toekomst van kankerbestrijding       
Immunotherapie, een behandeling die erop gericht is het immuunsysteem van de patiënt te mobiliseren tegen kanker, is in het afgelopen decennium uitgegroeid tot een revolutionaire nieuwe therapeutische benadering in de oncologie. Het uitgangspunt van de immunotherapie, is gebaseerd op het natuurlijke vermogen van het lichaam om kankercellen te herkennen en te bestrijden. Het immuunsysteem kan ziektedragende cellen onderscheiden van normale cellen en zo een afweerreactie (immuunrespons) op gang kan brengen. Het immuunsysteem van de patiënt een vrijgeleide te geven is immunotherapie één van de hoekstenen geworden  om bepaalde soorten kanker succesvol te bestrijden.
 

Een revolutionaire ontdekking         
Eind de jaren tachtig heeft het werk van enkele wetenschappelijke pioniers, waaronder de Belgische professor dr. Thierry Boon, geleid tot een grote stap voorwaarts. Er werd effectief aangetoond wat de meeste wetenschappers hadden betwijfeld: het immuunsysteem kan kankercellen opsporen en elimineren. Door zijn onderzoek ontdekte hij zogenaamde tumorantigenen, specifieke antigenen die alleen op het oppervlak van kankercellen worden aangetroffen. "We hebben ons eerste onderzoek op muizen uitgevoerd en de resultaten waren veelbelovend. Wij ontdekten dat deze tumorantigenen, die kunnen worden vergeleken met moleculaire vlaggen, de zieke cellen markeren en zo de kankercellen aanpakken. Ze onderscheiden zich van goedaardige cellen. Dit was een echte wetenschappelijke doorbraak en maakte het mogelijk medicijnen op te zetten die een rem op deze kankercellen zetten, zodat het immuunsysteem de ziekte kan herkennen, bestrijden en elimineren zonder de gezonde cellen te beschadigen. Dit is de basis van immunotherapie.", legt Prof. Dr. Thierry Boon uit.

 

Een bron van hoop
Valérie werd gediagnosticeerd met uitgezaaid melanoom in 2011. Zij onderging een reeks behandelingen en als een geluk bij een ongeluk had de immunotherapie een genezend effect op haar kanker. Intussen is zij moeder geworden van twee kinderen.

Valérie, 35 jaar : "Het was een moeilijke periode. Ik werd gediagnosticeerd op een leeftijd waarop je je veel vragen stelt over de toekomst. Maar we probeerden er een positieve ervaring van te maken. Het was een tijd waarin we veel leerden over wie we zijn en waar we staan in het leven. Ik had geluk dat de diagnose op het juiste moment werd gesteld. Een jaar eerder had ik misschien minder geluk gehad. Gelukkig gaat het onderzoek heel snel, en iedere patiënt moet erin blijven geloven."
 

Kris, 45 jaar : "Ik ben vaak hervallen. Zes jaar geleden werd de ziekte erger en erger en kreeg ik uitzaaiingen in mijn lymfen en longen. Dankzij de immunotherapie was mijn kanker na 9 maanden verdwenen. Het waren een aantal moeilijke maanden, misschien zelfs nóg moeilijker voor mijn familie en dierbaren. Ze stonden aan de zijlijn, begeleidden me, maar waren machteloos. Als patiënt, was het makkelijker voor mij om de ziekte een plaats te geven. Ik zie de toekomst heel positief in. Het leven is goed... het is een cliché, maar ik kijk ernaar uit om verder te leven."

Een decennium van medische vooruitgang
Tien jaar geleden betekende de diagnose van uitgezaaid melanoom voor veel patiënten een onherroepelijke dood. Bijna alle patiënten stierven en het drie-jaars overlevingspercentage was slechts 6%[1]. Enkele jaren later werd de immunotherapie in België ingevoerd en kregen de patiënten een een betere  kans te overleven. Vandaag, zijn meer dan 40% van de patiënten nog in leven 5 jaar na diagnose van uitgezaaid melanoom. [2]

De ene patiënt is de andere niet
Sommige patiënten reageren helaas minder goed op immunotherapie. En sommige patiënten hebben weinig geen baat bij een behandeling met immunotherapie.

Prof. Dr. Antoni Ribas van de Universiteit van Californië Los Angeles (UCLA) heeft zich toegelegd op een aantal baanbrekende onderzoeksprojecten op het gebied van melanoom, de dodelijkste vorm van huidkanker, met de nadruk op immunotherapie en de doeltreffendheid daarvan. Hij bestudeerde hoe het immuunsysteem reageert, en dus hoe resistent het kan zijn tegen immunotherapie. Vervolgens analyseerde hij hoe behandelingen kunnen worden verbeterd. "Immunotherapie heeft zich echt bewezen op het gebied van uitgezaaide melanoomkanker. We hebben nog nooit zulke hoge overlevingspercentages gehaald. Helaas zien we, ondanks alle positieve verhalen, ook een negatieve kant. Niet iedereen profiteert van hetzelfde resultaat. We moeten ons blijven concentreren op onderzoek om zoveel mogelijk patiënten een kans op de toekomst te geven," zegt professor dr. Antoni Ribas van de UCLA, Californië, VS.

 

Doctor Honoris Causa toegekend door de Vrije Universiteit Brussel         
Ter ere van hun uitzonderlijke bijdrage effectieve en internationaal erkende uitzonderlijke verdienste zullen Prof. dr. Em. Thierry Boon (UCLouvain) en Prof. dr. Antoni Ribas (UCLA) op 17 november bekroond worden met de titel van Doctor Honoris Causa vanwege de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en het Universitair Ziekenhuis Brussel Professor Neyns, diensthoofd Medische Oncologie van het UZ Brussel: "We zijn verheugd dat we hen de aandacht kunnen geven die ze verdienen. Namens UZ Brussel en de VUB heten wij hen van harte welkom. Dankzij hun verschillende ontdekkingen en ontwikkelingen kan ik mijn patiënten meer hoop bieden. Dit is is voor mij en onze patienten van uiterst groot belang."

 

[1] Laurine Sacré, et al. Diagnostic et traitement du mélanome. Peau’se Dermatologique, 2016.

[2] Robert C., Ribas A., Schachter J., et al. Pembrolizumab vs ipilimumab in advanced melanoma (KEYNOTE-006). Lancet Oncol 20;1239-1251, 2019.